هوالحکیم   فصل سوم ( قسمت دوم)

هوالعلیم   فصل سوم ( قسمت اول)

سالروز ولادت حضرت معصومه (س) را خدمت آقا امام رمان (عج)

و تمام شیعیان و محبان و شما دوستان گرامی تبریک و تهنیت

عرض می نمایم .

همه گیرشناسی :

عبارت است از مطالعه فراوانی، شیوع و علل بیماری ها در جمعیت عمومی بر

اساس بررسی محیط فیزیکی و اجتماعی این دانش در حیطه اهداف و علاقه ها

ارتباط بسیار نزدیکی با روان شناسی سلامت دارد و طرح ابداع آن در سال 1849

بوسیله پزشک انگلیسی “ جان اسنو “ بوده که دارای مراکزی است از جمله

“ مراکز کنترل بیماری “ که واحد همه گیر شناسی اصلی در آتلانتای آمریکا

قرار دارد.

برای آشنایی بیشتر با این حرفه به مثالهای زیر نگاهی بیاندازیید:

1-    میکروارگانیسم اثر “ لژیونلاپنوموفیلا “ عامل بروز بیماری تنفسی در

مجمع لوژیون آمریکا در فیلادلفیا در سال 1976 بوده و کسی نمی دانسته که این

محیط باعث شیوع آن شده است.

2- بیماری “ سندرم شوک سمی “ عفونتی بالقوه کننده با باکتری “ استافیلوکوک “

که مشخص شده تولید و رشد و تکثیر آن به استفاده اشتباه بانوان از نوار بهداشتی

در دوره قاعدگی مربوط است. این کشف در سال 1980 اتفاق افتاد.

3- توکیو از بزرگترین، آلوده ترین و متراکم ترین شهرهای جهان است با وجود

این کمترین میزان مرگ و میر در نوزادان و بیشترین امید به زندگی را نسبت به

هر جای دیگر دنیا داراست به این دلیل که مهندسی اجتماعی در توکیو محیطی

ایجاد کرده است که توسط انسان ساخته شده و این افسانه که زندگی در دامن

طبیعت کامل تر و سالم تر از زندگی در جامعه صنعتی است را رد کرده است

در حقیقت نشانه های جمعیت شناسی عصر حجر این مطلب را ارائه می کنند

که بدن انسان صنعتی دوبرابر اجدادش مقاوم ترشده است و عوامل اجتماعی

و اقتصادی شامل نهادهای آن مثل ازدواج، خانواده، قانون، مذهب و …..

با همکاری یکدیگر در ارتقاء این مقاومت موثرند در حالیکه روابط و حقوق هر

شهروند تنظیم و حفظ گردد.

4- کشورهای هستند که با داشتن استاندارد به نسبت بالایی از زندگی مادی

بخاطر فقدان نیروهای غیر مادی زندگی اجتماعی، سیاسی، ایدوئولوژی و

مذهبی نرخ هشدار دهنده بالایی از خود کشی را بخود اختصاص می دهند

مانند مجارستان با آمار خود کشی دو برابر فرانسه، سه و نیم برابر آمریکا

و پنج برابر انگلستان. پس در دانش همه گیر شناسی همه عوامل محیطی،

فیزیکی و اجتماعی بر “ کیفیت زندگی “ موثرند. به عبارت دیگر در این

حرفه کیفیت زندگی اهمیت بالائی دارد و تعریف آن بنابر نظر

“ گروه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی “ عبارت است از:

ادارک فردی از موقعیت فردی خود در زمینه فرهنگ و نظام های ارزشی که در

آن زندگی می کند از لحاظ اهداف، معیارها. انتظارات و دلمشغولی ها. به تازگی

متخصصان سلامت “ سالهای زندگی سازش یافته از کیفیت “ را بعنوان قضاوت

در تخمین اختلالات مختلف بکار برده اند که اندازه گیری ارزش اجتماعی درمان

را برپایه منافع آنی و آتی که برای بیمار دارد ارائه می کنند.

                                                                ( ادامه دارد)

هوالحلیم    فصل دوم ( قسمت دوم)

2- الگوی نگهداری عمل یا مراحل نغییر رفتار

این الگو ابداع “  پروچاسکا “ و “ دیکله منته “ می باشد که معتقدند امروزه هر

شخصی برای تغییر رفتار از پنج مرحله عبور می کند:

·        مرحله پیش از تفکر ( شخص قصدی برای تغییر سبک زندگی خود ندارد)

·        مرحله تفکر ( شخص تصمیم می گیرد که روش زندگی خود را عوض کند)

·        مرحله آمادگی ( شخص می تواند تغییرات کوچکی در شیوه زندگی خود به

وجود آورد و می آورد)

·        مرحله عمل ( شخص به شکل فعال در زندگی جدید درگیر و مشغول شده است)

·        مرحله نگهداری ( شخص می کوشد این تغییر زندگی موجود به زندگی مطلوب

را در زمان نگهدارد)

اما در ارزیابی این الگو باید گفت که:

1-    این الگو در مورد چندین رفتار وابسته به سلامت همچون : ترک سیگار،

ترک الکل، ورزش و رفتار غربالگری سرطان بسیار موفقیت آمیز بوده است.

2- این الگو از الگوی اعتماد به سلامت بهتر است چون:

·        به افراداجازه می دهد تا در مرحله نسبت به پاداشها و هزینه های مختلف تمرکز نمایند.

·        اهمیت گذز زمان که در تغییر رفتار دخالت دارد را تشخیص داده مهم می شمارد.

3- این الگو، الگوی فعالی است چرا که اهداف سلامت رفتار رابه مراحل و

فرایندهایی که مردن در تلاش برای تحقق بخشیدن به تغییررفتار دراز مدت در

پیش می گیرند پیوند می دهد.

4- اما تشخیص مرحله ویژه ای که شخص در آن به سر می برد ممکن است مشکل

باشد لذا “ روچاسکا “ می گوید تنها ده تا پانزده درصد معتادان به سیگار برای

عمل آماده شده بودند و بیشتر آنها در مرحله تفکر و پیش از تفکر بودند و خود

نمی دانستند.

و در یک ارزیابی کلی باید گفت برای آزمایش تمامی این الگو ها نیاز مبرمی به

تحقیقات تجربی بیشتری وجود دارد بیش از آنچه تا بحال انجام شده تا:

·        تمام تعیین کننده های رفتارهای سلامت پیشگیرانه معلوم شود.

·        ملاحظات سلامت به گونه ای طراحی شوند که برای انواع ویژه شرایط سلامتی

مناسب باشند تا رفتارها، اعتقادها و بازخوردها در نتیجه چنین ابتکاراتی تغییر کنند.

                                       ( ادامه دارد)

هوالمحبوب    فصل دوم ( قسمت اول)

پیشاپیش فرارسیدن عید سعید فطر را به محضر آقا امام الزمان( عج)

و تمام مسلمانان و شما دوستان گرامی تبریک و تهنیت عرض می نمایم

و امیدوارم طاعات و عباداتتان مقبول درگاه ابدیت قرار گرفته باشد.

چه زیبا و غرور انگیز است سی روز سبز خدا در چشمه زلال رمضان،

خود را شستشو دادن، قاصدک های نیایش را پرواز دادن و تبسم آسمانی شان

را نگریستن و در این پایان خوش که سپیده عید، عید بزرگ فطر، سر می زند

رایحه قبولی را استشمام نمودن.

برای اینکه بتوانیم از تمامی حوزه های مرتبط با سلامتی از جمله روان شناسی

سلامتی جهت حرکت از شرایط نامطلوب فعلی به یک سبک سالم زندگی استفاده

کنیم محتاج به یک الگوی تغییر رفتار با تشریح دقیق مراحل آن هستیم. در این

فصل آشنا می شویم با هفت الگوی تغییر رفتار و در آخر دو نمونه از آن را

طرح و ارزیابی خواهیم نمود اما اول آشنایی با الگوها و منابع مطالعاتی آنها:

·        نظریه رفتار طراحی شده                         منابع         ABCD           

·        رویکرد فرآیند عمل سالم                          منابع               AB        

·        الگوی پردازش خود بخودی                      منابع                 C   

·        نظریه عمل معقول                                 منابع              CD 

·        نظریه انگیزه حمایت                               منابع          ABC    

·        الگوی اعتقاد به سلامت                            منابع       ABCD     

·        الگوی نگهداری عمل یا مراحل تغییر رفتار     منابع        ABCD

با ورود به قرن بیست و یکم تاکید بر ارتقاء سلامت نسبت به پیشگیری از

بیماری بیشتر شده است و الگوهای آینده تغییررفتار نیازمند آن اند که گذشته از

مزایای الگوهای گذشته، نقش تفاوت های فردی را در نظر بگیرند تا الگوی

کامل تری را پیش رو داشته باشیم .

اما اینک طرح و ارزیابی دو الگوی پایانی یعنی :

1- الگوی اعتقاد به سلامت

این الگو ابداع “ روزن استوک “ و “ بکر” می باشد که معتقدند تمامی متغییرهای

دموگرافیک همچون هزینه ها؛ شدت، فوائد، آسیب پذیری و نشانه ها نسبت به

عمل احتمال وقوع رفتار جدید زیاد می کند. مثلا برای کسی که سیگار می کشد:

تنگی نفس، بروشورهای روی سیگار، اگر سیگار بکشم احتمال دارد سرطان

بگیرم، سرطان ریه خطرناک است، اگر سیگار نکشم پول بیشتری خواهم داشت

و ترک سیگار تحریک پذیری دوربری ها را بدنبال می آورد و مانند آن در ترک

سیگار او بسیار موثر است. ولی در ارزیابی این الگو باید گفت که:

-         این الگو فرض می کند انسان داده ها را منطقی پردازش می کند و

همیشه از عقل سلیم برخوردار است در حالیکه ممکن است چنین نباشد و تمام

دموگرافیک های گفته شده تغیر رفتار منطقی را بدنبال نداشته باشد.

-         در این الگو عوامل محیطی نادیده گرفته شده و به تاثیر و نقش آن

توجهی نشده است.                                         

                                                       ( ادامه دارد)

هوالرحمن       فصل اول قسمت دوم

قبولی طاعات و عبادات شما عزیزان را خواستارم.      

        ملت فرهنگ خانواده                               نظام اکولوژیکی

         شناخت هیجان رفتار                              نظام اجتماعی زندگی

        ااعضاء بدن، بافتها، سلولها                        نظام روان شناختی

        ملکول ها، اتمها، زیراتمها، کوانتوم               نظام بیولوژیکی

                                  نظام فیزیکی جهان و انسان

در بین اجزاء این چرخه نقش روانشناسی در:

·        پیش گیری بیماری

·        اداره بیماری

·        ارتقاء سطح سلامت

یکی از مهیج ترین و چالش انگیزترین کارهای قرن بیستم و بیست ویکم است

لذا تاسیس “ روانشناسی سلامت “ به عنوان بخش سی هشتم “ انجمن

روان شناسی آمریکا “ در سال 1978 و به تازگی تعیین بخشی در انجمن

“ روان شناسی بریتانیا “ نیاز و ارزش روزافزون کار بر دیدگاه های

روان شناسی به سلامت و پیامدهای مراقبت های بهداشتی، جسمی، فکری و

روحی را منعکس می کند.

لذا موفقیت روان شناسی سلامت در خدمت و ارائه خدمات زیر به مردم در

طول دوره گذشته بر هیچ کس پوشیده نیست.

·        شناسایی رفتارها و سبک های زندگی فردی که بر سلامت جسمی و روانی

          فرد تاثیر می گذارد.

·        پیشگیری و درمان بیماریهای مختلف جسمی و روان تنی.

·        شناسایی عوامل خطر زایی که با بیماری مرتبط است.

·        بهبود بخشیدن به تمام نظام های مراقبت بهداشتی در:

کنترل استرس، ترک مصرف الکل، ترک دخانیات، تسکین درد، مهار سطح

کلسترول و پایین آوردن فشار خون، در روان شناسی سلامت سعی در ارائه

کامل ترین “ الگوی زیستی پزشکی “ از دیر باز وجود داشته است ببینیم.

نظریه اخلاط چهارگانه توسط “ بقراط “ قرن چهارم قبل از میلاد در یونان

نکته مهم در این نظریه است که حالت بیماریها به عوامل بدنی مربوط اند

( الگوی پزشکی ) و می توانند بر ذهن نیز تاثیر بگذارند ( الگوی زیستی

روانی اجتماعی) و بیماری زمانی بروز می کند که تعادل چهار مایع

تشکیل دهنده بدن یعنی خون، سودا، صفرا، بلغم بهم بریزد و اقدامات

درمانی هم بایستی در راستای برگرداندن تعادل به این اخلاط باشد.

این نظریه پانصد سال بعد توسط جالینوس بسط و توسعه داده شد.

بنابراین الگوی پزشکی به تنهایی کافی نیست چون تمامیت فرد در درمان در

نظر گرفته نمی شود و صرفا بخشی از بدن او که بیمار شده است منظور

قرار می گیرد. بعبارت دیگر علت بیماری فقط به عوامل زیستی تقلیل داده

می شود علاوه بر اینکه اختلالات چند عاملی در نظر گرفته نمی شوند یعنی یک

بیماری علت های نهفته بسیاری دارند که ممکن است بر یکدیگر تاثیر بگذارند.

مثلا بیماری قلبی می تواند حاصل عوامل ژنیتیکی، رژیم، عوامل رفتاری ویا

سبک زندگی باشد و نکته سوم اینکه تجربه نشان داده که “ اراده “ یک بیمار در

 اداره بیماری خویش بسیار موثر بوده و نقش “ درمان رفتاری شناختی “ دارد.

مکتب دوگانه نگری دکارت فیلسوف فرانسوی

این مکتب قائل است که ذهن و بدن بر هم تاثیر دارند و روح انسانی که حیوانات

فاقد آن اند در غده صنوبری جا دارد.

پزشکی جدید غرب بر خلاف پزشکی “ مادی گرا “ گرایش به “ وحدت گرایی “

پیدا کرده است که انسان را بعنوان یک کل واحد مورد معاینه و درمان قرار می دهد.

ربع آخر قرن بیستم تاکنون ارائه الگوی زیستی روانی اجتماعی متعدد از

جمله الگوی “ بن یار “ رواج عجیبی پیدا کرده است.

تمام این رویکرد های چهارگانه گفته شده نظر بر این دارند که روانشناسی سلامت

در یک الگوی پزشکی، زیستی، روانی، و اجتماعی بایستی با سایر حوزه های

مرتبط با سلامت همکاری کند تا بتواند سلامت بشر را هم تامین و هم تضمین نماید

مدل زیر گویای همین ادعاست.

پزشکی                                                 بهداشت

پزشکی روان – تنی                                 آموزش بهداشت                                                   اپیدمیولوژی                                          بهداشت عمومی

توان بخشی                                           تغذیه

ایمنی شناسی

قلب و عروق

پزشکی اطفال

خون شناسی

پزشکی سالمندان

پزشکی مغز و اعصاب

                                                       طب رفتاری        سلامت رفتاری

                                                             روانشناسی سلامت

روانشناسی سلامتی                     روانشناسی زیستی

روان شناسی شخصیت                 روان شناسی بالینی

روان شناسی اجتماعی                  روان شناسی تحولی

روان شناسی تجربی                    روان شناسی توان بخشی

روان شناسی عصبی                   روان شناسی دارو

روان شناسی شناختی